Vì sao đại từ they lại được dùng cho số ít?
Có lẽ hầu như ai học ngữ pháp tiếng Anh cũng biết they là đại từ nhân xưng ngôi thứ 3 số nhiều.
Nhưng có những trường hợp đại từ they (bao gồm cả tính từ sở hữu, đại từ tân ngữ và đại từ phản thân của they là their, them, và themselves) được dùng cho ngôi thứ 3 số ít .
Ví dụ:
A teacher can make a big difference in the lives of their students.
(Một giáo viên có thể tạo ra sự khác biệt lớn trong cuộc đời những học sinh của họ.)
Ở câu trên dạng tính từ sở hữu their đã được dùng cho chủ thể thuộc ngôi thứ 3 số ít (a teacher – danh từ chỉ người, thuộc ngôi thứ 3, số ít và không xác định giới tính).
Bởi lẽ trong tiếng Anh không có đại từ chỉ người ở ngôi thứ ba số ít mang tính chất trung tính (không phân biệt giới tính) nên đại từ they (kể cả tính từ sở hữu their, đại từ tân ngữ them và đại từ phản thân themselves) sẽ được sử dụng trong những trường hợp đó.
Cần lưu ý là việc dùng đại từ it để chỉ người trong ngữ pháp tiếng Anh là một điều tối kị.
Không chỉ được dùng trong trường hợp đối tượng không rõ về giới tính, trong cuốn sách The Sense of Style của mình, Steven Pinker đã chỉ ra rằng số ít của they còn được sử dụng để thay thế cho một con số không xác định. Hãy xem một ví dụ minh họa của George Bernard Shaw trong vở kịch Caesar và Cleopatra: Một lịch sử (màn II) (1901)
Caesar: No, Cleopatra. No man goes to battle to be killed.
Cleopatra: But they do get killed.
Tạm dịch: Không một người đàn ông nào ra trận để chết… Nhưng họ bị giết chết.
Trong trường hợp này, giới tính của nhân vật được đề cập rất rõ ràng. Nhưng nếu dùng đại từ he thay cho they sẽ làm thay đổi hàm ý của cả câu. “But he does get killed” sẽ có nghĩa Cleopatra đang nói về một người đàn ông cụ thể nào đó. Nếu thay “No man” thành “No men,” câu này sẽ mang một ý nghĩa chung chung. Vô hình sẽ làm mất đi sắc thái tinh tế của câu, nhấn mạnh ý tứ của Cleopatra rằng mọi người đàn ông tham gia chiến tranh đều phải đối mặt với nguy cơ bị giết chết.
Lịch sử việc dùng đại từ they cho số ít
Nhiều người cho rằng việc sử dụng số ít của they là một phát kiến ngữ pháp mới thay thế cho “luật” sử dụng he/him/his khi đề cập đến một người bất kì ở ngôi thứ 3 số ít trước đó.
Không phải vậy đâu.
Sự thật là, việc sử dụng they cho số ít đã có hẳn một quá trình lịch sử được công nhận một cách chính thống.
Từ thế kỷ 16, đại thi hào Shakespeare đã sử dụng số ít của they rồi đó. Hãy xem trong vở kịch Tấn hài kịch của những lỗi lầm (A Comedy of Errors) (màn IV, cảnh 3)
There’s not a man I meet but doth salute me
As if I were their well-acquainted friend.
Tạm dịch: Tôi chưa gặp một người đàn ông nào Chào mừng tôi như thể một người bạn thân.
Nữ tác giả yêu quý của chúng ta Jane Austen cũng rất hay dùng số ít của they trong các tác phẩm của mình. Hãy xem nàng Elizabeth Bennet nói gì với Mr. Darcy trong tác phẩm Kiêu hãnh và Định kiến:
To be sure, you knew no actual good of me — but nobody thinks of that when they fall in love.
Tạm dịch: Chắc chắn ngài chẳng biết điểm tốt thật sự của tôi là gì – Nhưng làm gì có ai nghĩ tới chuyện này khi họ đang yêu.
Tại sao vấn đề này lại gây tranh cãi nhiều đến thế?
Nếu số ít của they được áp dụng để giải quyết cả vấn đề ngữ nghĩa và sắc thái trong tiếng Anh, chưa kể đến cả một lịch sử dài đáng lưu tâm, vậy tại sao nó vẫn bị coi là một trường hợp cá biệt về ngữ pháp? Không ai để ý đến số ít của they cho đến thế kỷ 18, khi những người nghiên cứu ngữ pháp bỗng quy định rằng he/him/his sẽ được dùng để chỉ định một đại từ không xác định. Mặc dù những quy tắc khác như bài trừ việc kết thúc câu bằng một giới từ đã bị bãi bỏ thì việc cấm sử dụng số ít của they lại được duy trì mãi bởi rất nhiều người trong chúng ta được dạy rằng, they dùng cho số ít là một lỗi ngữ pháp cơ bản.
Tuy nhiên việc mặc định dùng đại từ he cho một ngôi thứ 3 số ít không xác định không những đã lỗi thời mà còn bị coi là phân biệt giới tính. Hãy xem thử ví dụ dưới đây:
Everybody loves his own mother.
Ai cũng yêu mẹ của anh ta.
Rõ ràng cách dùng he/him/his cho ngôi thứ 3 số ít tuy đúng về mặt ngữ pháp nhưng lại không phải là một cách dùng bình đẳng và tổng quát. Chúng ta đều yêu mẹ của mình, đâu phải chỉ những người đàn ông?! Nhưng khi viết là Everybody loves their own mother thì ai cũng thấy chí lý.
Nếu chưa chắc chắn thì làm sao để tránh dùng They cho số ít?
Chúng ta có xu hướng biến đổi câu sao cho không bị vướng vào những tranh cãi về ngữ pháp khi dùng số ít của they. Việc sử dụng cùng lúc cả hai đại từ he hoặc she là một lựa chọn, tuy nhiên, cách này khá rườm rà:
A teacher can make a big difference in the lives of his or her students.
Tạm dịch: Một giáo viên có thể tạo nên những thay đổi lớn trong cuộc đời học sinh của anh ấy hay cô ấy.
Nghe thật dài dòng và không tự nhiên chút nào.
Một lựa chọn khác chính là tạo tiền đề cho việc sử dụng đại từ số nhiều, lúc này thì việc dùng đại từ they không còn gây ra tranh cãi nào nữa. (Đây là cách mình cũng rất hay dùng).
Teachers can make a big difference in the lives of their students.
Tạm dịch: Những người giáo viên có thể tạo ra những thay đổi lớn trong cuộc đời các học sinh của họ.
Trong một bối cảnh rộng như trong một đoạn văn, các tác giả có thể đơn giản chọn cách luân phiên sử dụng giữa hai đại từ his và her để tạo nên nên cảm giác tổng quát cho đối tượng. Ví dụ:
A dedicated teacher can make a difference in the lives of her students. . . . An observant teacher can tell when his students are struggling.
Tạm dịch: Một nhà giáo tận tâm có thể tạo nên sự khác biệt trong cuộc đời học sinh của cô ấy… Một giáo viên để ý quan sát có thể biết lúc nào học sinh của anh ấy đang gặp khó khăn.
Tuy nhiên, kể cả những tác giả nhiều kinh nghiệm cũng hiểu rằng những mẹo tránh né này không phải lúc nào cũng mang lại hiệu quả như ý.
Những trường hợp nào cần PHẢI dùng số ít của they?
Những trường hợp có thể tránh dùng số ít của they, thì HÃY tránh. Tại sao ư? Ngoài lý do để tránh những nghi ngờ về mặt ngữ pháp tiếng Anh, chúng ta lại xem các ví dụ cụ thể dưới đây để hiểu rõ hơn vì sao nhé:
My friend left their jacket in the theater.
Bạn tôi đã bỏ quên áo khoác của họ trong rạp hát.
Rõ ràng trong ví dụ trên việc sử dụng tính từ sở hữu their là hoàn toàn không hợp lý, thiếu tự nhiên. Khi đề cập đến một người bạn của chính mình, dù là một người bạn bất kỳ thì bản thân chắc hẳn sẽ ý thức được đó là một người bạn nam hay một người bạn nữ. Do vậy, việc viết câu là “My friend left her jacket in the theater” hoặc “My friend left his jacket in the theater” sẽ có vẻ tự nhiên và hợp lý hơn nhiều. Phải không nào?
Giờ xét tới câu sau:
Someone left their jacket in the theater.
Ai đó đã bỏ quên áo khoác của họ trong rạp hát.
Việc sử dụng tính từ sở hữu their ở số ít có vẻ hợp lý bởi đại từ đứng làm chủ ngữ someone (ai đó) bản thân đã là một người không xác định. Tuy nhiên trong ví dụ này bạn vẫn có thể tránh dùng số ít của they bằng việc thay đổi một chút để câu này thành “Someone left a jacket in the theater.”
Tuy nhiên cách này lại không áp dụng được trong trường hợp dưới đây:
Whoever lost this jacket probably regrets their carelessness.
Bất kì ai đã làm mất chiếc áo khoác này hẳn đang hối tiếc vì sự bất cẩn của họ.
Trong cả 3 trường hợp, việc dùng số ít của their trong câu thứ 3 này là cần thiết, trừ khi ta viết lại cả câu. Bạn có thể viết lại câu thành “Whoever lost this jacket probably regrets the carelessness of leaving it behind.” Nhưng thành thật mà nói, viết lại thành câu như thế này có vẻ quá dài dòng mà lại không hay chút nào. Hoặc bạn có thể viết lại câu thành “The owner of this jacket probably regrets losing it.” Đáng tiếc là lúc này câu viết lại không còn giữ được ý tứ ban đầu nữa.
Vậy đó, trong ví dụ này, việc dùng số ít của their chính là lựa chọn tốt nhất cả về ngữ pháp và ngữ nghĩa.
Cứ phải né tránh như thế, cuối cùng thì việc dùng They cho số ít có đúng ngữ pháp tiếng Anh không?
Tất nhiên là đúng.
Nhưng bạn cũng cần ý thức rằng không phải ai cũng biết và sẵn sàng đón nhận cách sử dụng này. Bởi thế trong những trường hợp có thể tránh dùng số ít của they thì bạn vẫn nên tránh. Khi bạn sử dụng số ít của they, hãy chắc chắn rằng bạn hiểu rõ vì sao điều này là cần thiết. À, và đừng quên đại từ phản thân của they là themselves chứ không phải là themself đâu nhé!
Bạn có thể đọc thêm những bài viết về ngữ pháp tiếng Anh và kỹ năng viết của chúng mình tại đây. Nếu còn câu hỏi nào về số ít của they (mà mình chắc là một lúc nào đó bạn sẽ giật mình nhớ ra) thì đừng ngần ngại, hãy để lại thắc mắc ở phần comment phía dưới. Chúng mình sẽ cùng tìm hiểu và giúp bạn giải đáp.
Hãy nhớ rằng ngữ pháp đóng vai trò quan trọng khi học một ngôn ngữ, nhưng song song với nó, đừng quên bồi đắp vốn từ vựng của bạn nhé. Cách học từ vựng tốt nhất chính là học từ trong ngữ cảnh cụ thể, hãy tải ứng dụng học tiếng Anh qua video của eJOY để có thể học từ vựng mọi lúc mọi nơi nhé.
